Dostępne na rynku akcesoria obronne oraz niektóre przedmioty codziennego użytku mogą w znaczący sposób zwiększyć nasze szanse w starciu z agresywnym napastnikiem. Jednocześnie wiele osób zastanawia się, czy obrona za pomocą skutecznych akcesoriów, w tym niebezpiecznych narzędzi, nie stanie się dla nich źródłem poważnych problemów natury prawnej. Czy użycie w sytuacji obrony koniecznej pałki teleskopowej1, pałki typu tonfa2 lub noża będzie automatycznie oznaczać przekroczenie jej dopuszczalnych granic?
Wokół zagadnień tych narosło wiele mitów, które niestety dość mocno zakorzeniły się w świadomości społecznej. Do najbardziej popularnych należą twierdzenia:
- "Narzędzie obrony musi odpowiadać narzędziu ataku - jeśli ktoś cię atakuje rękami, to możesz się bronić tylko za pomocą własnych rąk, inaczej przekraczasz granice obrony koniecznej."
- "Wprawdzie noszenie przy sobie niebezpiecznych narzędzi jest dozwolone, ale jeśli użyjesz ich w obronie, to będzie to uznane za przestępstwo, mimo tego, że to ty byłeś stroną zaatakowaną."
Na gruncie polskiego prawa oba powyższe twierdzenia są nieprawdziwe!
Podstawą oceny współmierności obrony do zagrożenia nie jest sam fakt użycia określonych przedmiotów czy metod obrony. Decydujący jest stopień zagrożenia i wartość zagrożonych dóbr oraz przebieg wydarzeń w czasie - problemy te szczegółowo zostały przedstawione w artykule poświęconym zakresowi obrony koniecznej. Tu przypomnimy jedynie, iż należy wystrzegać się działań nazbyt intensywnych, gdy bronimy dóbr niewielkiej wartości lub zagrożenie jest realnie niewielkie, nie wolno nam też godzić w życie lub zdrowie napastnika, gdy zagrożenie minęło. Natomiast użycie przeciw napastnikowi niebezpiecznych narzędzi jest w określonych okolicznościach jak najbardziej dopuszczalne i samo w sobie nie stanowi przekroczenia granic obrony koniecznej, nawet jeśli napastnik posługiwał się wyłącznie siłą fizyczną. Stanowisko to potwierdzone jest licznym orzecznictwem, w tym wyrokami Sądu Najwyższego. Przyjrzyjmy się niektórym z nich.
Niejako klasycznym, najczęściej cytowanym jest:
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 1974 r. (VI KRN 34/74):
"Działającemu w obronie koniecznej wolno użyć takich środków, które są niezbędne do odparcia zamachu. Użycie, zwłaszcza z umiarem, niebezpiecznego narzędzia nie może być uznane za przekroczenie granic obrony koniecznej, jeżeli odpierający zamach nie rozporządzał wówczas innym, mniej niebezpiecznym, ale równie skutecznym środkiem obrony, a z okoliczności zajścia, a zwłaszcza z przewagi po stronie atakujących i sposobu ich działania, wynika, że zamach ten zagrażał życiu lub zdrowiu napadniętego."
(Pełny tekst znajduje się pod adresem:
http://prawo.legeo.pl/prawo/vi-krn-34-74/ )
Dodajmy, iż wyrok dotyczył obrony za pomocą noża, a napastnicy atakowali jedynie za pomocą rąk.
Warto też przyjrzeć się innemu wyrokowi, który wprost przypomina, iż obrona konieczna nie jest rycerskim pojedynkiem:
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 1976 r. (III KR 21/76):
"Nie można nikomu odmówić prawa do tego, by trzymał napastnika na odległość za pomocą takiego przedmiotu, jaki się nadarzy, choćby napastnik atakował gołymi rękami. Napadnięty bowiem nie ma obowiązku wdawać się w bijatykę z napastnikiem i narażać się na ciosy po to, by podjętej przez siebie obronie przed bezpośrednim bezprawnym zamachem nadać formę wyrównanego pojedynku."
Wyrok dotyczył obrony za pomocą metalowej rurki.
(Pełny tekst znajduje się pod adresem:
http://prawo.legeo.pl/prawo/iii-kr-21-76/ )
Podobne tezy zawiera również:
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 1980 r. (V KRN 168/80):
"[...] instytucja obrony koniecznej pozwala na użycie każdego niezbędnego środka obrony w celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie, zaś rodzaj użytego narzędzia nie może przesądzać o przekroczeniu tej obrony, jeżeli odpierający zamach nie rozporządzał innym mniej niebezpiecznym narzędziem."
Bardziej współczesne wyroki SN i Sądów Apelacyjnych kontynuują tę wykładnię:
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 09.04.2002 r. (IV KKN 289/99):
"Działający w obronie koniecznej może użyć takich środków, jakie uważa w konkretnych okolicznościach za niezbędne dla odparcia zamachu. Mogą być nimi nawet niebezpieczne narzędzia [...]."
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 22 listopada 2005 r. (II AKa 168/05):
"Broniący się przed atakiem ma prawo użycia takiego przedmiotu, który jest w stanie zapewnić mu odparcie ataku, nawet gdy napastnik posługuje się gołymi rękami. Dopuszczalne jest użycie niebezpiecznego narzędzia nawet w sytuacji, gdy atakujący używa jedynie siły fizycznej, o ile napadnięty nie dysponuje innym środkiem obrony.
Atakując dobro chronione prawem, a zwłaszcza dokonując zamachu na zdrowie lub życie innej osoby, napastnik musi liczyć się z obroną ze strony napadniętego i to taką, jaka będzie konieczna, aby odeprzeć zamach, zatem napastnik powinien liczyć się z każdą konsekwencją, jaka w wyniku takiego zamachu może nastąpić, z ryzykiem doznania uszczerbku na zdrowiu, a nawet z utratą życia."
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 czerwca 2007 r. (II AKa 168/07):
"Każda osoba zaatakowana i broniąca się przed atakiem ma prawo użyć takiego przedmiotu, który pomoże i zapewni jej jego odparcie, nawet w takiej sytuacji, gdy atakujący posługuje się jedynie rękami. Dopuszczalne jest więc posłużenie się niebezpiecznym narzędziem, na przykład nożem, nawet wtedy, jeżeli napastnik używa tylko siły fizycznej, a napadnięty nie dysponuje innym środkiem obrony."
Powyższe przykłady orzecznictwa nie pozostawiają wątpliwości - działając w ramach obrony koniecznej mamy prawo użyć niebezpiecznych przedmiotów, w tym pałek i noży.
Osobną kwestią jest świadomy wybór odpowiedniego narzędzia, które planujemy posiadać przy sobie na wypadek zagrożenia.
Po pierwsze ważne jest, aby były to akcesoria posiadane legalnie, bo choć wolno nam bronić się dosłownie wszystkim, to pomimo, iż nie zajdzie przekroczenie granic obrony koniecznej, możemy mieć później zupełnie odrębne kłopoty z powodu posiadania bez pozwolenia przedmiotów będących bronią w rozumieniu ustawy o broni i amunicji. Najbardziej popularnym przykładami takich przedmiotów są kastet, imitacje kija bejzbolowego oraz broń palna. Należy tu podkreślić, iż na dwa pierwsze z wymienionych przedmiotów pozwolenia praktycznie nie są wydawane, więc de facto są to po prostu przedmioty, których posiadanie jest zabronione.
Po drugie warto wybrać takie narzędzie obrony, które będzie skuteczne a jednocześnie możliwie najmniej śmiercionośne (ang. non-lethal weapon). Nie każdy zamach na dobro chronione prawem będzie walką o życie lub zdrowie i nie w każdych okolicznościach pozbawienie napastnika życia będzie można uznać za działanie w granicach obrony koniecznej.
Przyjrzyjmy się trzem narzędziom: nóż, pałka teleskopowa i ręczny miotacz gazu pieprzowego. Wszystkie można nabywać i posiadać zupełnie legalnie, bez pozwoleń czy innych formalności. Niestety każda obrona za pomocą noża grozi spowodowaniem śmierci u napastnika - często niepozorne cięcie lub pchnięcie uszkadza istotne organy i konsekwencje są trudne do przewidzenia.
Znacznie rozsądniejszym narzędziem obronnym będzie pałka teleskopowa. Uderzając nią w umięśnione partie ciała będziemy powodować ostry ból, a tym samym paraliżować ruchy napastnika, nie będzie to jednak zagrażać jego życiu. Z drugiej strony, dzięki dużemu potencjałowi do zadawania obrażeń, pałka teleskopowa pozwoli nam wyjść cało także z poważniejszych opresji - w tym takich, które z konieczności będą wymagać spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu napastnika. Podobne właściwości oferuje kubotan.
Na końcu tej skali jest gaz pieprzowy - skuteczny, a jednocześnie jego użycie praktycznie całkowicie pozbawione jest ryzyka spowodowania trwałych obrażeń. Niestety, w niektórych sytuacjach gaz pieprzowy może nie być wystarczającym środkiem np. wobec wyjątkowo zdeterminowanych napastników, których można powstrzymać jedynie przez fizyczne naruszenie ich układu ruchu.
Pamiętajmy też o dwóch istotnych czynnościach, jakie wiążą się z instytucją obrony koniecznej:
- Jeśli spowodowaliśmy ciężkie naruszenie zdrowia napastnika, to po upewnieniu się, iż zagrożenie całkowicie ustąpiło, zobowiązani jesteśmy do udzielenia napastnikowi pierwszej pomocy lub wezwania takiej pomocy.
- Jeśli upewniliśmy się, iż zagrożenie całkowicie ustąpiło, należy wezwać policję w celu złożenia zeznań. Uchylanie się od kontaktu z policją może działać na naszą niekorzyść przy późniejszej ocenie zdarzenia. Zeznanie warto złożyć nawet w przypadku ucieczki napastnika.
PRZYPISY
1. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, iż pałki teleskopowe i pałki typu tonfa nie są przedmiotem niebezpiecznym w rozumieniu art. 280 § 2 k.k. oraz art. 159 k.k. Zob. wyroki:
- SA w Krakowie z dnia 14 czerwca 2006r., sygn. II Akz 185/06
- SA w Lublinie z dnia 20.01.2010r., sygn. II AKa 260/09
- SA w Lublinie z dnia 9.03.2011r., sygn. II AKa 19/11
2. Patrz wyżej.
Ciekawy artykuł, mogą sie te informacje wielu z nas przydać.
FAQ
Zaloguj
Zarejestruj
ał tych dwóch gości gołymi pięściami, takiej sprawy by nie było.
Poland Kurde!